Arbeidsmarkt in beweging
De arbeidsmarkt staat op z’n kop. Dit komt vooral door de historische en aanhoudende krapte: er zijn al jaren meer banen dan werkzoekenden. Daarnaast is er soms een mismatch tussen de skills die mensen hebben en de vaardigheden die bedrijven zoeken. Reden genoeg om de arbeidsmarkt uitgebreid onder de loep te nemen: van de uiteenlopende groepen die zich er begeven tot de uitdagingen waar werkgevers de komende tijd mee te maken krijgen. Wat moet je weten om aan duurzaam werkgeverschap te werken?
Krap, krapper, krapst
De arbeidsmarkt is al jaren aan de krappe kant, maar sinds eind 2021 is er écht sprake van hoge spanning: toen hadden we voor het eerst meer vacatures dan werkenden in Nederland. Nu zijn er voor elke honderd werkzoekenden 144 openstaande vacatures. Dat is het beste zichtbaar in maatschappelijke sectoren, zoals de zorg, bouw en techniek.
Hoewel de krapte in 2024 naar verwachting iets afneemt, zal het personeelstekort voor de meeste Nederlandse werkgevers de grootste belemmering van groei blijven. Bovendien lijkt er de komende jaren geen verlichting te komen. Sterker nog: door toenemende vergrijzing bereikt de spanning pas in 2027 een piek.
Bron: SEO, 2023
Top 10 praktische beroepen op basis van schaarste (juni 2023)
Bron: RGN Market Intelligence
Kwantitatieve of kwalitatieve krapte
Hoe je de personeelskrapte als werkgever het beste te lijf gaat, hangt af van het type krapte waar je mee kampt: kwantitatief of kwalitatief. Hieronder vind je de belangrijkste verschillen. Voor werkgevers is het belangrijk om vast te stellen met welke vorm van krapte je te maken hebt. Dat bepaalt namelijk de beste aanpak – daarover meer in het hoofdstuk Aantrekkelijk werkgeverschap.
Kwantitatieve krapte (gebrek aan mensen)
Vraag is groter dan aanbod, bijvoorbeeld door vergrijzing.
Vraag en aanbod bevinden zich niet op dezelfde plek. Dit geeft een geografische mismatch.
Kwalitatieve krapte (gebrek aan skills)
Mismatch in voorkeuren, bijvoorbeeld doordat een overstap naar een kraptesector- of beroep niet aantrekkelijk is.
Mismatch in vaardigheden.
Probleem in informatiestroom. Vraag en aanbod weten elkaar niet te vinden.
Generatie Z
‘Gen Z’ers willen alleen maar in deeltijd werken vanwege hun werk-privébalans’, zo wordt weleens geklaagd. Maar uit de laatste cijfers van het CBS blijkt een ander verhaal: geen enkele generatie werkt minder in deeltijd dan degene die tussen 1995 en 2011 is geboren. Volgens Intelligence Group zijn het juist oudere werknemers die steeds vaker in deeltijd werken.
Mensen uit generatie Z hebben het liefst een baan waarin ze:
Het liefst werken ze voor een organisatie waar:
Bron: Careerwise, 2023
Arbeidsmigranten
Mensen die naar ons land komen, geven voornamelijk om de drie W’s: wonen, werk en welzijn. Die hopen ze vooral in stedelijke gebieden te vinden. Doorgaans doen zij het werk dat Nederlanders simpelweg niet willen doen, bijvoorbeeld in de kassen, schoonmaak, productie en logistiek.
Ruim de helft van de arbeidsmigranten (56 procent) werkt voor een groot bedrijf met meer dan 250 werknemers. Volgens het UWV is er voor 70 procent van de tekortberoepen zeker één Europees land met een overschot aan personeel – en voor 7 procent van de beroepen zelfs meer dan vijf landen. Hier ligt een kans voor het Nederlandse mkb.
zzp’ers
Het aantal zelfstandigen zonder personeel (zzp) groeit al jaren. Een op de tien werkenden in Europa is zzp’er. Er wordt vaak vanuit gegaan dat mensen zzp’er worden vanwege het geld of fiscale voordelen, maar dat klopt niet: die drijfveren staan onderaan het rijtje argumenten. Wat ze veel belangrijker vinden, zijn de zelfontplooiing en individuele vrijheden. Toch willen ook zij zich onderdeel voelen van een groter geheel, en inhoudsvolle, duurzame werkrelaties opbouwen. Langdurige opdrachten zijn niet voor niets de belangrijkste pullfactor voor deze groep.
Onbenut arbeidspotentieel
Ten slotte is er nog een groep mensen die graag wilt werken, maar dat om verschillende redenen niet kan. Deze groep is onder te verdelen in drie subgroepen.
Ten eerste zijn er de werklozen, hier waren er 360 duizend van in het laatste kwartaal van 2023. Daarnaast zijn er de zogenaamde semi-werklozen: 185 duizend mensen die wel kunnen werken maar zich niet aanbieden, en 106 duizend mensen die wel zochten maar niet beschikbaar waren. En als laatste zijn er nog 525 duizend deeltijdwerkers die eigenlijk meer uren willen werken.
Waar je als werkgever ook nog aan kunt denken als je vacatures open hebt staan, zijn zij-instromers. Dat zijn mensen die eerst een ander beroep uitoefenden, en worden aangenomen voor een functie met opleidingseisen. Om aan die eisen te voldoen, is scholing nodig. Hoe meer we investeren in betere matching en scholing van zij-instromers – en daarbij breder werven en selecteren – hoe beter we het potentieel op de arbeidsmarkt benutten.
Ouderen
Wie denkt dat 50-plussers achterover willen leunen, komt bedrogen uit. Sterker nog, op de arbeidsmarkt zijn ze actiever dan ooit – en dat heeft alles te maken met de verhoging van de pensioenleeftijd.
Ouderen werken niet alleen langer door dan voorheen, ze staan doorgaans ook steviger in hun schoenen: hierdoor missen ze minder vaak een dag werk. Bovendien zijn ze toleranter en sociaal behendiger, en is hun scherpe inzicht van grote waarde bij ingewikkelde vraagstukken.
Ook na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd blijven steeds meer mensen werken. Ze zoeken naar prikkels en uitdaging, en willen hun kennis delen met jongere collega’s. Het extra inkomen speelt ook een rol.
Technologisering
Veel mensen maken zich zorgen om technologische ontwikkelingen: ze vrezen dat die hun baan overbodig maken of ingrijpend veranderen. Het klopt dat technologie in het verleden banen heeft gekost. Maar aan de andere kant: er zijn net zo veel functies door ontstaan. Technologie heeft zelfs geleid tot een hogere welvaart. Een betere samenwerking tussen mens en machine helpt ons efficiënter werken en bevordert de productiviteit.
Veel activiteit op de arbeidsmarkt
De arbeidsmarkt is voortdurend in beweging en er zijn altijd wel mensen op zoek naar nieuwe mogelijkheden en kansen. Het aantal baanswitchers is significant: ruim 1,8 miljoen mensen gingen in 2023 een nieuwe uitdaging aan. Van alle mensen op de Nederlandse arbeidsmarkt is ongeveer een op de tien actief op zoek naar een nieuwe baan. Zij solliciteren en melden zich aan bij vacaturesites, cv-databanken en uitzendbureaus.
Naast de actieve werkzoekers zijn er de latente werkzoekers. Ze zoeken misschien niet actief naar nieuw werk, maar staan er wel voor open. En zijn dus te verleiden: via social media, bekenden of employer branding-campagnes. Pas wanneer ze een aantrekkelijke mogelijkheid zien langskomen, komen ze in actie. Van al het aanbod op de arbeidsmarkt bestaat 44,9 procent uit latente baanzoekers – grote kans dus dat hier je potentiële talent tussen zit. Probeer daarom vooral hen te bereiken, boeien en binden.
Bron: Intelligence Group
Meer en meer multi-jobbers
Contracten worden steeds diverser. Zo is multi-jobben, een combinatie van vast en flexibel werken, populairder dan ooit. Op die manier hebben mensen de zekerheid van een vaste baan, terwijl ze daarnaast genoeg ruimte hebben voor persoonlijke groei en ontwikkeling.
In 2023 hadden 852 duizend mensen een tweede baan naast hun vaste werk – dat is 8,8 procent van alle werkenden. Ook mensen met een flexibel contract houden er vaak een tweede baan op na, daar gaat het om 11,5 procent van alle werkenden. Van iedereen met een ‘bijbaan’, heeft:
• 14,3 procent een flexibel contract;
• 7,1 procent een vast contract;
• 5,3 procent een eigen onderneming.
Bron: CBS
Inzoomen op…
Voordat je jouw doelgroep een aantrekkelijk aanbod doet, is het belangrijk om op de hoogte te zijn van belangrijke ontwikkelingen in de branche. Wat wordt de impact van automatisering, welk arbeidstype komt het meeste voor in de branche en hoe krap is jouw deel van de arbeidsmarkt eigenlijk? En, misschien nog wel belangrijker: wat beweegt jouw doelgroep tot een overstap? Daar staan we bij stil voor tien verschillende branches.